Afgelopen maand onthulde het televisieprogramma ZEMBLA dat sommige (oud)piloten lijden aan het zogenaamde ‘aerotoxisch syndroom’. Door het inademen van giftige oliedampen zouden klachten zijn ontstaan als hoofdpijn, geheugenproblemen, een vertraagde reactiesnelheid, verlammingsverschijnselen, trillende handen en evenwichtsstoornissen. Luchtvaartmaatschappijen ontkennen het bestaan van de ziekte, al heeft EasyJet inmiddels wel gifgasfilters laten zetten in vliegtuigen tegen de giftige dampen, zo valt te lezen.
Omdat het voor de zieke piloten niet meer mogelijk is om te vliegen, zijn uiteindelijk de arbeidsovereenkomsten met hen beëindigd tegen een ontslagvergoeding van €300.000, zo stelt ZEMBLA. In de beëindigingsovereenkomst zou in een geheimhoudingsbeding worden geëist dat de piloot zich nooit meer uitlaat over ‘zijn mening, zijn visie en de feiten met betrekking tot de luchtkwaliteit in KLM-vliegtuigen in verband met gezondheidsklachten, de arbeidsomstandigheden en het ‘aerotoxic syndroom’’. Ook ‘derden’ zouden hier niet over mogen praten, waaronder bijvoorbeeld artsen. Volgens ZEMBLA dient de piloot bij schending van het beding de €300.000 aan KLM terug te betalen.
Zowel in een arbeidsovereenkomst als in een beëindigingsovereenkomst is het vrij gebruikelijk om een geheimhoudingsbeding op te nemen. Vaak gaat het dan om geheimhouding van specifieke bedrijfsinformatie. Indien de (ex)werknemer het geheimhoudingsbeding schendt dan moet deze (meestal) een boete betalen aan de (ex)werkgever.
In de KLM-situatie zou nu ook schending van de geheimhouding door derden de (ex)werknemer duur kan komen te staan. Kun je gehouden worden zelf een boete te betalen indien iemand anders geheime informatie uit de doeken doet?
In de rechtspraak wordt veelal geoordeeld dat een vaststellingsovereenkomst – hier ter beëindiging van de arbeidsovereenkomst – bedoeld is om onzekerheden en geschillen tussen partijen op te lossen. Partijen staat het in beginsel vrij om te bepalen welke inhoud zij hier aan geven.
Echter, onder omstandigheden kan worden gesteld dat een overeengekomen beding niet van toepassing is omdat een beroep daarop naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn. Daarbij kunnen vele omstandigheden van belang zijn.
Te denken valt aan afspraken waarvan de (ex)werknemer zich de gevolgen niet realiseerde. Indien iemand bij het sluiten van een beëindigingsovereenkomst werd bijgestaan door een advocaat dan ligt het echter weer meer voor de hand dat de werknemer bedacht diende te zijn op de gevolgen van een overeengekomen beding.
Een andere vraag is of de ‘boete’ van de €300.000 in de gegeven omstandigheden tot een buitensporig en daarom onaanvaardbaar resultaat leidt. Alleen dan mag de rechter van zijn bevoegdheid tot matiging gebruik maken. Daarbij zal de rechter niet alleen moeten letten op de verhouding tussen de werkelijke schade en de hoogte van de boete, maar ook op de aard van de overeenkomst, de inhoud en de strekking van het beding en de omstandigheden waaronder het is ingeroepen.
Het is moeilijk in te schatten of de zieke piloot in dit specifieke geval de €300.000 terug zal moet betalen nu gesteld kan worden dat het geheimhoudingsbeding door een derde is overtreden. ZEMBLA beschikt immers over de informatie, al is niet bekend hoe zij daaraan komt. Het beding is wel met de zieke piloot overeengekomen, maar is een beroep daarop ook naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid aanvaardbaar nu een derde de informatie bekend heeft gemaakt?
Mocht een beroep op dit beding al succesvol zijn dan kan wellicht ook betoogd worden dat de ‘boete’ gematigd dient te worden omdat het beding geschonden is door een derde en de zieke piloot daar geen/minder invloed op kon uitoefenen. In dat geval kan wellicht zelfs betoogd worden dat de tekortkoming niet aan de schuldenaar kan worden toegerekend, waardoor helemaal geen betaling van de ‘boete’ gevorderd kan worden door KLM.
Overigens gaan intussen ook verhalen rond over cabinepersoneel en ‘frequent flyers’ met het ‘aerotoxisch syndroom’ en zijn er over dit onderwerp Kamervragen gesteld. In Frankrijk zijn twee zieke oud-piloten zelfs een procedure begonnen tegen de gehele luchtvaartindustrie omdat luchtvaartmaatschappijen te weinig maatregelen zouden nemen om te voorkomen dat giftige stofdeeltjes de cabinelucht binnenkomen.
De tijd zal het leren of deze ontwikkelingen nog van invloed zijn op de zieke KLM-piloten en hun bijzondere geheimhoudingsbeding.